Повисоките нивоа на HDL генерално значат помал ризик од срцеви заболувања, додека ниските нивоа на HDL го зголемуваат ризикот, особено кога LDL е исто така покачен.
Холестеролот е восочна, масна супстанца која е неопходна за здравјето на целото тело. Тој е вклучен во производството на хормони, помага во варењето на масната храна и е составен дел од клеточните мембрани. И покрај фактот дека ни е потребен, постои јасна разлика помеѓу неговите форми, поради што зборуваме за „лош“ и „добар“ холестерол.
ЛДЛ холестерол: Што е тоа и зошто се нарекува „лош“?
Холестеролот не може сам да патува низ крвта, па затоа се врзува за специфични протеини и создава честички наречени липопротеини. Двата најважни вида се:
ЛДЛ (липопротеин со мала густина) – „лош“ холестерол
ХДЛ (липопротеин со висока густина) – „добар“ холестерол
Разбирањето на оваа разлика е клучно за одржување на здравјето на срцето и крвните садови.
ЛДЛ холестеролот се смета за „лош“ затоа што, кога има премногу од него во крвотокот, се таложи на ѕидовите на крвните садови. Со текот на времето, во овие области се формира плака, масен нанос, стеснувајќи ги крвните садови и отежнувајќи го протокот на крвта. Ова може да доведе до болка во градите (ангина) и, во потешки случаи, срцев удар.
Стеснетите крвни садови им отежнуваат на срцето, мозокот и другите органи да примаат крв и кислород, поради што покачениот LDL е сериозен фактор на ризик за цела низа кардиоваскуларни заболувања.
Зошто HDL холестеролот се смета за „добар“?
За разлика од LDL, HDL холестеролот има заштитна улога. Тој го собира вишокот холестерол од крвните садови и ткивата и го транспортира назад во црниот дроб, каде што холестеролот се разградува и елиминира од телото. Затоа се вели дека HDL ги „чисти“ крвните садови и штити од натрупување на плаки.
Повисоките нивоа на HDL генерално значат помал ризик од срцеви заболувања, додека ниските нивоа на HDL го зголемуваат ризикот, особено кога LDL е исто така покачен.
Кои нивоа на LDL холестерол се сметаат за нормални
Целните нивоа на LDL холестерол зависат од вашиот целокупен здравствен ризик, но генерално кажано, пожелната вредност е: < 2,6 mmol/L, гранични 2,6 – 3,34 mmol/L, висок ризик: 3,35 – 4,89 mmol/L и екстремно висок ризик ≥ 4,9 mmol/L.
Поради многуте фактори што влијаат на холестеролот, толкувањето на резултатите секогаш треба да му се препушти на вашиот лекар.
Последици од висок LDL холестерол
Хронично покачениот LDL холестерол може да не предизвика непосредни симптоми, но може да доведе до голем број сериозни здравствени проблеми, вклучувајќи атеросклероза (натрупување на плаки во артериите), коронарна срцева болест, периферна артериска болест, каротидна артериска болест, мозочен удар и ненадеен срцев застој.
Во некои случаи, може да се појават и видливи знаци, како што се ксантоми (мали масни испакнатини на кожата) или корнеален аркус (сиво-бел прстен околу рожницата).
Доколку не реагираат на промените во животниот стил, луѓето со долгогодишен покачен LDL најчесто добиваат терапија, а понекогаш е потребна и операција.
Како се дијагностицира висок LDL?
Најсигурен начин е крвен тест познат како липиден панел, кој вклучува LDL, HDL, вкупен холестерол, триглицериди и не-HDL фракции.
Лекарот може да го нарача овој тест и поради семејна историја, бидејќи високиот холестерол понекогаш е наследен.
Кој треба редовно да го проверува холестеролот?
Проверките на холестерол се препорачуваат за:
возрасни на возраст од 20 години и повеќе, на секои 4 години
мажи на возраст од 45-65 години еднаш годишно
жени на возраст од 55-65 години еднаш годишно
порано и почесто за луѓе со фактори на ризик.
Раното откривање на абнормални вредности овозможува навремена превенција на компликации.
Фактори на ризик за висок LDL холестерол
Покрај стареењето и генетиката, зголемувањето на LDL е под влијание и на однесувањата и здравствените состојби што можат да се променат, како што се дебелината, дијабетес тип 2, пушењето (ги оштетува крвните садови и го намалува HDL), исхраната богата со заситени и транс масти, недоволната физичка активност, прекумерната консумација на алкохол…
За луѓето со дијабетес тип 2, особено е важно да се следи холестеролот и да се следат препораките на лекарот.
Како се намалува LDL холестеролот?
Доколку се дијагностицира висок LDL, пристапот кон третманот вклучува комбинација од промени во животниот стил и, доколку е потребно, лекови.
Најчесто препишувани лекови се статини како основна терапија, бидејќи е докажано дека го намалуваат ризикот од срцев и мозочен удар. Според проценките, се препишуваат и секвестранти на жолчни киселини (кога статините не се опција или не се доволни), PCSK9 инхибитори (инјекции за пациенти со екстремно висок ризик), ломитапид и мипомерсен (главно за наследни, тешки форми на висок холестерол).
Без промени во животниот стил, нема напредок во терапијата
Без оглед на терапијата, неопходни се промени во животниот стил. Здравите навики го намалуваат LDL-от, а со или пред терапијата, лекарот најчесто препорачува редовна физичка активност, исхрана со помалку заситени и транс масти, повеќе интегрални житарки, овошје, зеленчук, риба и посно месо, млечни производи со ниска масленост, контрола на телесната тежина и ограничување или избегнување на алкохол.
Зголемените триглицериди во комбинација со висок LDL значително го зголемуваат ризикот од срцеви и мозочни удари, а прекумерната телесна тежина и злоупотребата на алкохол се во преден план.