Важно е да се напомене дека вегетаријанците се во просек поздрави од сештојадите не затоа што не јадат месо, туку затоа што консумираат доволно разновидна растителна храна. Колку повеќе производи од животинско потекло се вклучени, толку е поголем ризикот од недостаток на одредени витамини и минерали.
Светскиот ден на вегетаријанците се слави на 1 октомври. Иако некои ќе заклучат дека вегетаријанството е новина и помодораство, тоа всушност има долга историја. Имено, првите корени на вегетаријанството ги наоѓаме во индиската култура и тоа, во 6 век п.н.е.
Во средниот век, вегетаријанството било обоено со религиски ноти, не само кај будистите и хиндусите, туку и кај поединечни христијански свештеници во Европа. Во 19 век, можеме да зборуваме за ренесанса или будење на вегетаријанството, кое не се гледа само како извор на храна, туку и како филозофија на животот.
Во 1847 година, во Велика Британија е основано британското вегетаријанско социјално движење. Ова движење делува во ерата на познатите вегетаријанци од тоа време како Лав Толстој и Г. Бернард Шо. Како што индустријата доживува бум, така се зголемува и развојот на вегетаријанската прехранбена индустрија.
Во 20 век, вегетаријанството стана прилично светски феномен, особено затоа што се развиваа насоките на вегетаријанството, од кои еден е веганството. Исто така, насоките се формираат врз основа на избор на намирници од животинско потекло. На пример, ако некој не јаде месо, но вклучува млечни производи во својата исхрана, тој е лакто-вегетаријанец.
Денес, вегетаријанството е сосема нормална и вообичаена појава со многу добро развиена индустрија и понуда на вегетаријански и вегански прехранбени производи. Слично на тоа, додека некои избираат да ги елиминираат животинските производи, за други тоа се проширува на животниот стил и филозофијата.
Така, поединците кои решиле да престанат да консумираат производи од животинско потекло од етички, морални, еколошки, а потоа и здравствени причини, исто така избираат козметика што не е тестирана на животни, не купуваат производи направени од вистинско крзно и кожа, не одат во зоолошки градини, и слично.
Вегетаријанството и здравјето
Кога станува збор за вегетаријанството и здравјето, често слушаме спротивставени мислења. Додека некои тврдат дека да се биде вегетаријанец значи да се биде поздрав, други веруваат дека вегетаријанците се изложени на ризик од недостаток на одредени витамини и минерали.
Но, од експертска гледна точка, вистината е некаде на средина. Имено, луѓето кои одлучуваат да престанат да јадат животински производи, односно месо и избираат вегетаријанство, дефинитивно треба да бидат добро информирани и едуцирани.
Информирана личност која практикува урамнотежена вегетаријанска исхрана навистина ќе има корист од таквата диета и ќе има позитивно влијание врз здравјето. Но точно е обратното; човек кој престанал да јаде месо, но не знае потоа како да се храни, често го нарушува своето здравје.
Наглото исфрлање месо без соодветно знаење често доведува до тоа човек често да посегнува по слатки, тестенини и слично бидејќи нема идеја како да ги балансира оброците. Во оваа смисла, вегетаријанството е полош избор.
Меѓутоа, денес навистина консумираме премногу месо, особено месни производи.
Го јадеме за појадок, ручек и вечера, а особено е неблагодарно да се претерува со суво месо и преработки од месо.
Внес на хранливи материи
Вегетаријанците кои следат урамнотежена вегетаријанска исхрана во просек консумираат повеќе влакна, витамин Ц и антиоксиданти отколку класичните сештојади. Причината за ова е што вегетаријанците едноставно јадат повеќе овошје, зеленчук, мешунки и цели зрна.
Токму поради дневниот внес на влакна кои се наоѓаат во сите претходно наведени групи, вегетаријанците имаат помал ризик од кардиоваскуларни заболувања, дијабетес тип 2, дигестивни болести и слично.
Од друга страна, човек кој е сештојад и се храни на просечен западен начин на исхрана, не внесува доволно влакна, односно свежо овошје и зеленчук, мешунки и цели зрна. Во врска со ова, едно од прашањата што им се поставуваат на вегетаријанците е што јадат на прво место.
Сештојадите често имаат монотона исхрана која се состои од месо, при што изборот на зеленчук најмногу паѓа на компирот и зелената салата. Наместо варени житарки како просо или киноа, најмногу се избираат њоки или тестенини. Од овошје главно се избираат јаболка и банани.
Ако сештојад се храни на овој начин, тогаш не внесува доволно различни микронутриенти и сите биолошки компоненти од растителната храна кои се неопходни, не само за здравјето воопшто, туку и за превенција.
Значи, важно е да се напомене дека вегетаријанците се во просек поздрави од сештојадите не затоа што не јадат месо, туку затоа што консумираат доволно разновидна растителна храна. Колку повеќе производи од животинско потекло се вклучени, толку е поголем ризикот од недостаток на одредени витамини и минерали.
На пример, лице кое го исфрлило месото, но јаде риба, јајца и млечни производи, не мора да се грижи за дефицитот на хранливи материи. Лицето кое јаде млечни производи и јајца можеби ќе треба да зема додатоци на омега-3 масни киселини.
Човек кој е веган ќе мора да зема додатоци на витамин Б12 со текот на времето и секако да го контролира статусот на железо и калциум. Без оглед на изворот на храна, повеќето од нас треба да добиваат витамин Д преку додатоци во исхраната.
Добрата вест е што на пазарот има бројни вегетаријански производи кои се збогатени токму со тие дефицитарни витамини и минерали. На пример, постојат различни билни пијалаци кои се збогатени со калциум, витамин Д и други минерали.
Сепак, тоа не значи дека недостатокот на витамини и минерали можеме да го надоместиме преку збогатени производи, особено ако недостатокот е докажан со тестови. Сепак, предностите на вегетаријанството се многубројни и вегетаријанството кое е здраво и избалансирано претставува одржлив и долгорочен здрав избор.
Едноставни вегетаријански јадења
Прво, ќе видиме како изгледа вегетаријанската исхрана во форма на пирамида. Основата на пирамидата на правилната вегетаријанска исхрана, исто како и кај сештојадите, се состои од овошје и зеленчук. Ова се однесува првенствено на количината и обемот на храна, земајќи го предвид вкупниот внес во текот на денот.
Следни се целите зрна, мешунките, јаткастите плодови и семиња, растителните масла и вегетаријанските или веганските производи како темпе, тофу и сеитан. Балансираните оброци може лесно и брзо да се направат од наведените групи на храна на илјада начини.
Можеби веќе знаете дека на веганите им се советува да комбинираат житарки и мешунки за да го добијат комплетниот аминокиселински состав на протеини. Сепак, тоа не е неопходно во секој оброк, но дефинитивно треба да јадете некакви мешунки како и житарки во текот на денот.
Вегетаријанците често вклучуваат природни зачини како медитерански, индиски и други, кои исто така се богати со антиоксиданти и благотворно делуваат на здравјето. За просечниот сештојад, за жал, доминантен зачин е вегетата.
Едноставните вегетаријански јадења на избалансиран начин содржат:
разновиден зеленчук
извор на протеини – темпе, тофу, сеитан, производи од соја
извор на сложени јаглехидрати – киноа, просо, јачмен, ориз итн.
масти – маслиново масло, масло од тиква, масло од коноп итн.
поросивање на јадењата – семки од тиква, семки од сончоглед, семки од лен итн.